Sardismu

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.


Articulu in logudoresu

Sos battor moros, bandera traditzionale e natzionale de sa Sardigna
« Fagher a mancu de s'Italia benit a esser como pro nois una netzessidade, in assolutu. Non bi at àtera andala chi si podat sighire. Nois cherimus s'indipendèntzia non pro nos isulare, ma pro fagher parte de su mundu modernu. E su seberu depet essere nostru, autònomu, cussentziosu, detzisivu. »
(Antoni Simon Mossa, sas resones de s'indipendentismu)

Su sardismu o natzionalismu sardu est una currente sotziale, culturale e politica chi pùnnat a una autonomia prus manna, si nono a s'indipendèntzia natzionale de su pòpulu sardu dae s'Itàlia o calesisiat àteru istadu a manera de arcansare, attravers'e percursos democràticos e non-violentos, su deretu a s'autodeterminatzione.

Unu de sos fundamentos de custu movimentu benit dae unu sentidu identitàriu, sende sa Sardigna una natzione chi tenet istòria, limbas e cultura a diversu dai s'italiana; custa currente polìtica tenet sos fundamentos suos supra de su printzìpiu chi sos sardos no ant a tennere mai sa soberania populare sighende a faghere parte de su sistema istadale italianu, e afirmat chi sa polìtica autonomista atuada finas a oje no diat garantire a sos tzitadinos sos interessos issoro, presentendela duncas che unu faddimentu pro s'emancipatzione natzionale. Denùntziat, difatis, su fatu chi sa Sardigna siat oje una natzione chene peruna forma de sovranidade polìtica, economica, culturale. A s'ispissu si arresonat de su protzessu de irrobatoriu culturale chi at reduidu sa cultura sarda (limba, istoria...) a manifestada de folklore, de s'isfrutamentu economicu chi at impostu modellos de isvilupu istranzos a sos interessos de s'isula, tanchende sas jannas a sos chi nde aìan pòdidu faghere unu sostenibile e ligadu a sas esigèntzias de sa Sardigna e faghendende bogare a pizu un'istadu de dipendèntzia oramai totale in totus sos campos chi cherent imbestidos a die de oje, de su militarismu chi ponet in logu una cantidade gai manna de bases militares, pruschetotu italianas e americanas de sa NATO, chi a carculu cumpridu su 60% de custas s'agatant in isula cajonende unu disacatu ambientale difìtzile de istimare; sos indipendentistas tratant de su nucleare, rebusende custu seperu in totu e pro totu pro sas resones nadas in supra, e sa rapresentàntzia in su parlamentu europeu de s'isula, chi contat pagu e nudda pro chi, sende posta paris cun sa Sitzilia chi tenet unu numeru majore de bividores a cunfrontu de sos de sa Sardigna, totus sos rapresentantes sunt sitzilianos e nemos sardu.

Unos cantos narant chi su natzionalismu sardu tenzat sas raighinas suas in su 1796, cun s'abbolotu contr'a sos piemontesos de Juanne Maria Angioy, in su movimentu de rebellia chi benzeit cunduidu o apojadu dae àteros patriotas (che a Frantziscu Ignatziu Mannu, Frantziscu Cilocco, Gioachino Mundula, Gerolamo Podda, Frantziscu Sanna Corda, sos autores de sa coniura de Palabanda..), e in generale in su sentidu de resistèntzia contr'a totus sos invasores cumbatados in su cursu de s'istoria, ma si podet afirmare chi nascat de a beru cun s'esperientzia sardista chi bi fut a pustis de sa prima gherra mundiale, partetzipèndebi siat un'ala indipendentista (chi si mustreit cun Bastià Pirisi e sa Liga Sarda) e un'àtera autonomista rapresentada imbetze dae Emilio Lussu chi, a s'imbesse, fut contr'a calesisiat idea de indipendèntzia ma a favore de unu federalismu marcadu meda. Sos grupos chi si presenteint in isula che indipendentistas decrarados furint Su Populu Sardu e Su Partidu Sardu Sotzialista Libertariu. Sos partitos chi, pro como, rapresentant s'ideale indipendentista sunt Sardigna Natzione Indipendentzia, Indipendèntzia Repùbrica de Sardigna e su grupu chi nde est essidu de rechente cun su nùmene de ProgRes, A Manca pro s'Indipendèntzia, Repubrica de Malu Entu e su Partidu Sardu de Atzione chi, suta 'e s'influentzia de sos arresonos de Antoni Simon Mossa, si decrarat tale.

A como su supportu politicu, pro cantu pertocat sos partidos, no est forte meda ma sicund'e una chirca chi at fattu in su 2012 s'Universidade de Casteddu cun sa cullaboratzione de cussa iscotzesa de Edimburgu, sos sardos a favore de un'eventuale indipendentzia dian esser battor in subra de deghe[1][2].

Riferimentos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  1. Sa Sardigna cheret s'indipendentzia, 4 sardos in subra de 10 a favore (in italianu)
  2. Su 40% de sos sardos est pro s'indipendentzia, su restu pro sa soberanìa - Zuanne Frantziscu Pintore (in italianu)

Bibliografia[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

  • Simon-Mossa (A.), Le ragioni dell’indipendentismo, cuartu Sant’Aleni, Alfa, 2008 (versione originale: 1969).
  • Sergio Salvi - (1973) Le nazioni proibite, Vallecchi, Firenze
  • Farnè (R.) - (1975) La Sardegna che non vuole essere una colonia, Milano, Jaca Book.
  • Antonio Lepori, Antonello Satta e Giovanni Lilliu Sardigna in MINORANZE num. 4, Milan, trimestre 1976.
  • Antonello Satta - (1977) L'autonomia della Sardigna come mistificazione.
  • Imma Tubella i Casadevall e Eduard Vinyamata Camp - (1978) Les nacions de l'Europa capitalista - La Magrana, Barcelona.
  • Melis (G.) - (1979) Dal sardismo al neosardismo: crisi autonomistica e mitologia locale, Il Mulino, XXXVIII, n° 263.
  • Gerdes (D.) - (1980) Aufstand der Provinz. Regionalismus in Westeuropa, Francuforte s.M. e New York, Campus.
  • Rokkan (S.) and Urwin (D.W.) - (1982) The Politics of territorial identity : studies in European regionalism, London, Sage.
  • Rokkan (S.) and Urwin (D.W.) - (1983) Economy, territory, identity : politics of West European peripheries, London, Sage.
  • Rolando del Guerra e Genoveva Gómez - (1986) Llengua, dialecte, nació, ètnia (Llengua i poder a Itàlia) - La Magrana, Col. Alliberament, 19 Barcelona.
  • Valle (N.) - (1988), L’idea autonomistica in Sardegna, Cagliari, Il Convegno.
  • Gianfranco Contu - (1990) La questione nazionale sarda - Quartu Sant'Elena, Alfa Editrice
  • Hechter (M.) - (1992) The Dynamics of Secession, Acta Sociologica, vol. 35
  • Petrosino (D.) - (1992), National and regional movements in Italy : the case of Sardinia, in Coakley (J.), The social origins of nationalist movements, London, Sage
  • Contu (A.) - (1996), Il pensiero federalista in Sardegna, Cagliari, Condaghes
  • Xosé M. Núñez Seixas - (1998) Movimientos nacionalistas en Europa en el siglo XX - Ed. Síntesis, Col. Historia Universal Contemporánea, 26 Madrid.
  • Eve Hepburn - (2007). The New Politics of Autonomy: Territorial Strategies and the Uses of European Integration by Political Parties in Scotland, Bavaria and Sardinia 1979-2005. European University Institute, Department of Political and Social Sciences.
  • Eve Hepburne - (2008) Island Nations in a ‘Europe of the Peoples’: Corsica and Sardinia compared
  • Pala (C.) - (2008) La sopravvivenza prima di tutto : voti ed eletti di due partiti etnoregionalisti in Sardegna e Bretagna, Quaderni dell’Osservatorio Elettorale, vol. 60, n° 2.
  • Bachisio Bandinu - (2010) Pro s'Indipendentzia - Edizioni il Maestrale
  • Pala (C.) - (2010), Quando il cleavage etnoterritoriale si addormenta : la “connessione disorganica” degli attori regionalisti in Sardegna e Bretagna, Partecipazione e Conflitto, vol. 2, n° 2
  • Elias (A.) et Tronconi (F.), - (2011) From protest to power. Autonomist parties and the challenges of representation, Vienna, Braumüller
  • Ilenia Ruggiu, Francesco Mola, Gianmario Demuro - (2013) Identità e Autonomia in Sardegna e Scozia - Maggioli Editore
  • Roux (C.) - (2013) La nationalisation des périphéries. Fragments du processus de construction nationale en Corse et Sardaigne, Paris, L’Harmattan
  • Adriano Bomboi - (2014) L'indipendentismo sardo. Le ragioni, la storia, i protagonisti - Cagliari, Edizioni Condaghes

Ligàmenes esternos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]