Benìn

Dae Wikipedia, s'entziclopedia lìbera.
(Reindiritzadu dae Benin)

Coordinadas: 8°50′N 2°11′E / 8.833333°N 2.183333°E8.833333; 2.183333


Artìculu in LSC

Bandera
Posidura in su continente africanu

Su Benìn (AFI: /beˈnin/[4]; in frantzesu /beˈnɛ̃/), ufitzialmente Repùblica de su Benìn, est un'Istadu de s'Àfrica otzidentale, in pretzedentemente connotu cun su nùmene de Dahomey. Tenet istèrrida de 112.620 km² e contat unos 8,8 milliobes de bividores. S'acarat in su sud a su Golfu de su Benìn, in ue sa costa mesurat belle 120 km, làcanat a ovest cun su Togo, a est cun sa Nigèria e a nord cun Burkina Faso e Niger. Non cheret confùndidu cun su regnu de su Benìn, connotu fintzas che a regnu de Edo, chi est oe isparèssidu e chi at tentu orìgine in sa zona a ovest de su delta de su riu Niger. De custu regnu abarrat oe in die s'istadu de Edo, chi faghet parte de sa repùblica federale de Nigèria e tenet a capitale Benìn City. Sa limba ufitziale est su frantzesu.

Su Benìn est una repùblica presidentziale. Sa capitale est Porto-Novo, ma sa sede de su guvernu est Cotonou. Est istadu membru de su ECOWAS.

Istòria[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]

Su regnu Africanu de su Dahomey at tentu orìgine in Benìn. In su de 16 sèculos su regnu, guvernadu dae unu Oba, s'isterriat ultres is atuales làcanas, ammuntende una parte manna de s'Àfrica otzidentale. Fiat fortemente tzentralizadu e aiat istabilidu relatziones cumertziales fundadas in sa trata de sos iscraos cun is europeos, in piessignu cun is colonizadores portughesos e olandesos lòmpidos in ie a acabi de su de 15 sèculos.

In su de 18 sèculos, su Dahomey aiat incumentzadu a s'iscontzare, dende tando sa possibilidade a is frantzesos de pigare su controllu de s'àrea in su 1892. In su 1899, su territòriu fiat intradu a fàghere parte de sa colònia de s'Àfrica Otzidentale Frantzesa, ancora cun su nùmene de Dahomey. In su 1958, ddi fiat garantida s'autonomia che a Repùblica de su Dahomey, e sa prena indipendèntzia at fatu in su 1960.

S'indipendèntzia fiat sighida dae unu perìodu trumentadu, e fiant acontèssidos golpes medas e càmbios de regìmene in antis chi su controllu de su pòdere esseret pigadu dae Mathieu Kérékou, in su 1972. Issu at istabilidu unu regìmene de tipu marxista, e in su 1975 su paisu fiat torradu a numenare Repùblica Populare de su Benìn. Su regìmene de sa Repùblica Populare de su Benìn aiat padèssidu mudàntzias importantes durante s'esistèntzia sua: unu perìodu breve de natzionalismu (1972-1974); una fase sotzialista (1974-1982); e una fase de abertura cara a is paisos otzidentales e su liberalismu econòmicu (1982-1990). In su 1974, suta de s'influssu de is giòvanos rivolutzionàrios su guvernu aiat printzipiadu unu programma sotzialista de nazionalizatzione de is setores istratègicos de s'economia, sa reforma de su sistema educativu, sa criatzione de cooperativas agrìculas e de istruturas de guvernu locale noas, e una campagna pro irraighinare is "fortzas feudales", contende su tribalismu. A sa fine de is annos otanta, Kérékou at abbandonadu su marxismu e at incumentzadu una transitzione dae su sotzialismu a su capitalismu. Fiat bìnchidu in is eletziones de su 1991, ma est torradu a su pòdere cun su votu de su 1996. Dae su 2006 su presidente elègidu est Yayi Boni. Is ùrtimas eletziones presidentziales sunt acontèssidas su 13 martzu 2011, e ant bidu sa cunfirma torra de Yayi Boni.

Àteros progetos[modìfica | modìfica su còdighe de orìgine]